Op 21 mei 2025 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een tussenuitspraak gedaan in een slepende zaak over de schuldenaanpak binnen de hersteloperatie toeslagen. De uitspraak raakt de kern van het toeslagenschandaal én de vraag hoe recht en rechtvaardigheid zich tot elkaar verhouden.

De zaak draait om een gedupeerde ouder die tevergeefs vroeg om overneming van een lening van ruim € 24.000, afgesloten om de huur en openstaande toeslagenschulden te kunnen betalen. De minister van Financiën weigerde dat, omdat de schuld niet vóór 1 juni 2021 opeisbaar was. De rechtbank gaf de minister gelijk, maar de hoogste bestuursrechter doet in hoger beroep nog geen definitief oordeel – de zaak is (voorzichtig) opengebroken.

Waarom is deze uitspraak belangrijk?

Deze zaak laat zien hoe strak de herstelwet (Wht) wordt toegepast, zelfs als de gevolgen daarvan voor individuele gedupeerden oneerlijk of hard overkomen. Tegelijkertijd toont de uitspraak dat de bestuursrechter toch zoekt naar speelruimte binnen de wettelijke kaders, in situaties die écht schrijnend zijn.

Het gaat hier dus niet alleen om geld, maar ook om het bredere maatschappelijke debat over de menselijke maat in de bestuursrechtspraak en de beperkte rol van de rechter bij wettelijke regelingen.

Wat speelde er?

De appellante is erkend gedupeerde van de toeslagenaffaire. Zij sloot in 2017 een lening af bij Beobank om haar huur en toeslagschulden te kunnen betalen. Toen ze een beroep deed op de regeling voor schuldovername uit de Wet hersteloperatie toeslagen (Wht), wees de minister dit verzoek af:

• de lening was niet vóór 1 juni 2021 opeisbaar (een wettelijke voorwaarde),
• en viel dus buiten de reikwijdte van de regeling.

De rechtbank volgde dat strikte standpunt, ondanks het indringende persoonlijke verhaal van de vrouw, die inmiddels diep in de schulden zit, gezondheidsproblemen heeft en fulltime werkt om haar hoofd boven water te houden.

Wat zegt de Raad van State?

De Afdeling bevestigt dat het toetsingsverbod (artikel 120 Grondwet) geldt: de rechter mag wetten in formele zin niet toetsen aan het gelijkheids- of evenredigheidsbeginsel. Dat betekent dat bepalingen uit de Wht alleen buiten toepassing gelaten kunnen worden bij uitzonderlijk schrijnende omstandigheden die de wetgever níet heeft voorzien.

Maar… de rechter ziet hier toch aanleiding voor een pauze. Waarom?

Tijdens de zitting werd duidelijk dat de vrouw:

• mogelijk haar inkomen op korte termijn verliest vanwege medische problemen;
• samen met de gemeente een compleet beeld kan geven van haar financiële situatie;
• én zich in een uitzichtloze situatie bevindt als er niets verandert.

Daarom geeft de Afdeling haar nu een laatste kans: binnen acht weken moet zij met concrete en onderbouwde informatie komen over haar actuele medische en financiële situatie. Daarna mag de minister reageren. Pas daarna volgt een definitieve uitspraak.

Rechtsontwikkeling: menselijke maat binnen strakke kaders?

De uitspraak is een voorbeeld van moderne bestuursrechtspraak:

• Enerzijds erkent de rechter zijn grondwettelijke beperking: hij mag niet ‘recht praten wat krom voelt’ als dat strijdt met een wet in formele zin.
• Anderzijds wordt de hardheidsclausule (artikel 9.1 Wht) serieus genomen als ultiem vangnet voor individuen in een uitzonderlijk kwetsbare positie.

Het is ook een signaal richting de politiek: het herstelrecht voor toeslagenslachtoffers biedt niet altijd een oplossingvoor mensen die zich netjes aan hun betalingsverplichtingen hielden, maar daardoor niet onder de regeling vallen.

Belangrijk voor de praktijk

Voor gedupeerden en hun juridische ondersteuners betekent dit:

• De opeisbaarheid vóór 1 juni 2021 blijft voorlopig een harde grens.
• Alleen bij goed onderbouwde schrijnende gevallen is er een kans op toepassing van de hardheidsclausule.
• Fragmentarische of onvolledige financiële informatie maakt de kans op succes klein.

D-Legal denkt met je mee

D-Legal volgt deze ontwikkelingen op de voet. Heb jij te maken met een afwijzing van schuldovername in het kader van de hersteloperatie toeslagen? Of wil je hulp bij het onderbouwen van een hardheidsverzoek?

Neem dan contact op – we beoordelen je zaak en helpen bij een strategisch onderbouwd aanvullend verzoek of bezwaar.

Bron: Raad van State @150451/202406255-1-a2